Als samenleving staan we voor grote maatschappelijke uitdagingen; van de klimaatcrisis tot wereldwijde honger en armoede. Terwijl de wereld steeds verder afbrandt, zoekt de overheid nog altijd naar de economisch meest voordelige inschrijving. En natuurlijk, de beste kwaliteit voor de gunstigste prijs is belangrijk. Maar wat betekent kwaliteit van een inschrijving anno 2021?
Een uitgelekt en alarmerend IPCC-rapport drukt ons weer eens met de neus op de feiten die we tegen beter weten in steeds lijken te vergeten: toekomstige generaties krijgen te maken met een onleefbare wereld. Maar dat is toch een ver-van-ons-aanbestedingsbed-show? Inkoop is toch maar een druppel op de gloeiende plaat?
Verre van. Een recent RIVM-onderzoek heeft aangetoond dat inkoop door de Nederlandse overheid verantwoordelijk is voor maar liefst 18% van de klimaatvoetafdruk van Nederland. En de klimaatcrisis is nog maar één voorbeeld van de wereldwijde problemen waar we mee te maken hebben. De maatschappij kampt met nog veel meer uitdagingen, waar de overheid via aanbestedingen een positieve impact op kan maken.
Maatschappelijke problematiek is divers
Helaas komt er bar weinig terecht van die positieve impact. Zo blijkt uit een uitgebreid onderzoek van de Hanzehogeschool Groningen dat Nederlandse gemeenten maar in de helft van de aanbestedingen maatschappelijke voorwaarden stellen; en dat doen ze bijna uitsluitend met social return bouwblokken. In de praktijk betekenen die bouwblokken vaak dat je met een stageplek of twee al aan je maatschappelijke plicht hebt voldaan.
Nogal een beperkte visie, als je weet dat het doel van aanbestedingen is om zo veel mogelijk maatschappelijke waarde te creëren. Waar komt toch dat hardnekkige idee vandaan dat arbeidsparticipatie de enige manier is om maatschappelijke waarde te creëren? Vanwege precies dat framework van social return bouwblokken dat we eerder noemden. Zo’n framework maakt het makkelijk om de prestaties van inschrijvers uit te vragen, te vergelijken en te beoordelen.
Wie écht kwaliteit wil inkopen, zou open moeten staan voor inschrijvers die bijdragen aan allerlei maatschappelijke oplossingen.
Sustainable Development Goals (SDG's)
Maar wie écht kwaliteit wil inkopen, zou open moeten staan voor inschrijvers die bijdragen aan allerlei maatschappelijke oplossingen. Niet alleen door middel van arbeidsparticipatie, maar ook rondom zaken als klimaatverandering, armoede of culturele diversteit. Het wordt steeds duidelijker dat de wereld daarom vraagt. Maar dat is moeilijk om concreet te maken. Toch?
Nou, eigenlijk niet. Want ook de grote maatschappelijke uitdagingen kennen al jaren net zo’n helder framework als de social return bouwblokken. De Sustainable Development Goals (SDG’s) zijn zeventien (!) maatschappelijke doelen voor 2015 t/m 2030, ontwikkeld door de Verenigde Naties. Ze zijn de opvolgers van de milleniumdoelen, en ook zeker een upgrade. Want waar de milleniumdoelen zich nog richtten op overheden, zijn de SDG’s overzichtelijke doelen waar iedereen (van overheid tot individu tot onderneming) zijn steentje aan kan bijdragen. Ze zorgen ervoor dat iedereen aan de slag kan om de wereld een fijnere plek te maken. Bovendien zijn de doelen uitgesplitst in 169 concrete targets. Daarmee kunnen organisaties het SDG-framework gebruiken om maatschappelijke doelstellingen te formuleren, inspanningen te duiden en resultaten te communiceren. Kunnen we SDG’s misschien inzetten in aanbestedingen?
SDG's in aanbestedingen
Jazeker. Sterker nog, het gebeurt al! De provincie Overijssel heeft voor het eerst SDG’s gebruikt in een aanbesteding van de drankenvoorziening. De provincie vroeg inschrijvers om hun inspanningen op een drietal SDG’s uiteen te zetten. De provincie selecteerde de drie meest relevante SDG’s voor de aanbesteding, en formuleerde (SMART) beoordelingscriteria. De precieze invulling van de plannen liet de provincie verder over aan de inschrijvers. Zo voorkwam de aanbestedende dienst dat er inefficiënte of onmogelijke eisen werden gesteld aan de maatschappelijke inspanningen van de inschrijvers; de inschrijvers konden, binnen de gestelde kaders, zelf op zoek naar de manier waarop zij de meeste maatschappelijke impact kunnen maken. Met die vrijheid houd je ruimte voor creativiteit en benut je de expertise van de markt. Tegelijkertijd kun je de plannen op een eerlijke en transparante manier beoordelen.
In de praktijk kunnen alle organisaties binnen deze aanpak bijdragen aan één of meerdere SDG’s. Door de diversiteit aan maatschappelijke doelstellingen, met daaronder een grote hoeveelheid targets, kunnen alle inschrijvers hun positieve impact te vergroten en/of hun negatieve impact verkleinen. Of het nu gaat om een aanbesteding in de drankenvoorziening, de ouderenzorg of de ondergrondse infrastructuur; de mogelijkheden om bij te dragen aan maatschappelijke oplossingen zijn talrijk. Het SDG-filter past op elke aanbesteding.
De overheid aan zet
SDG’s in aanbestedingen: de behoefte, goede voorbeelden en mogelijkheden zijn er. De stappen die de overheid moet nemen om daadwerkelijk SDG’s op te nemen in een aanbesteding zijn niet moeilijk. Van een nieuwe werkwijze hoeft geen sprake te zijn; er is alleen een andere invulling van de gunningscriteria nodig, die meer gericht is op het creëren van maatschappelijke waarde.
Maar die andere invulling komt er alleen als de overheid durf, creativiteit en leiderschap toont, en niet langer beoordeelt op de beperkte frameworks en criteria van een vervlogen tijdperk. Daarom is het nu tijd dat de overheid opstaat, verantwoordelijkheid neemt en kwaliteit herdefinieert. Alleen zo kunnen we de enorme mogelijkheden benutten om met aanbestedingen bij te dragen aan maatschappelijke oplossingen.
Duurzame doelstellingen in aanbestedingen
Wanneer je duurzame doelstellingen in de aanbestedingen wilt opnemen en weet je nog niet hoe je dit formuleren? Wij helpen je hier graag bij. Tijdens onze hulp bij aanbestedingen houden wij rekening met jouw doelstellingen, maar ook wat er van de opdrachtgever gevraagd word. Neem gerust vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie
